„Solarium” almukantaratowe


„Solarium” almukantaratowe, Jędrzejów, przed 1914 r.
 
Prezentowany dzisiaj eksponat jest kolejnym przyrządem wykonanym przez doktora Feliksa Przypkowskiego.
Całość wykonano na prostokątnej sklejce, w górnej części, w rogach znajdują się dwa wykonane z drewna przezierniki, pozwalające na odpowiednie ustawienie przyrządu.
Bliżej jednej z krawędzi pod pewnym kątem wykonano prostokątne wycięcie wraz z oznaczeniami. Po obu jego stronach znajduje się tabela zawierająca nazwy miesięcy dla całego roku (kalendarz) oraz skala deklinacji słońca i wartości równania czasu. Każdy miesiąc zawiera oznaczenia dnia 1, 10 i 20 za wyjątkiem wiosny i września. Zamiast dnia 20 podano 21 i 23 (równonoc wiosenną i jesienną.
Na obwodzie tabeli podane są liczby wraz ze znakiem – i + wynikające z równania czasu, oznaczające ile należy dodać lub odjąć minut danego dnia do czasu wskazanego na tarczy zegarowej.
Poniżej tabeli znajduje się łuk ze skalą kątową w zakresie od 25 – 0 – 25 stopni z dokładnością do 1 stopnia. W dolnej części płyty znajduje się wykres gnomoniczny, w którym linie zbiegają się w jednym końcu na godzinie 12, a w drugim rozchodzą i biegną aż do oznaczeń znaków zodiaku i nazw pór roku ujętych w podwójnym owalu. Skala godzinowa zawiera arabskie oznaczenia od 4 – 12 – 8 co jedną godzinę i znajduje się po obu stronach siatki. Na zegarze umieszczono również współrzędne geograficzne miasta Jędrzejowa.
W zegarze tym do wskaźnika powinna być przymocowana nić z pionem (obecnie brak), która będzie wskazywać godziny na tarczy zegarowej. Aby odczytać godzinę, najpierw należy przesunąć mosiężny wskaźnik na dany dzień. Następnie celujemy przeziernikiem na słońce, tak aby przechodząca plamka światła padała na polu po przeciwnej stronie. Wówczas nić z pionem powinna wskazać godzinę na tarczy zegarowej. Przy czym należy wziąć pod uwagę w jakim znaku zodiaku znajduje się Słońce. Do otrzymanego czasu należy dodać lub odjąć minut według informacji podanej na tabeli z wykazem miesięcy.