Wystawa „Zdobyć Księżyc”


„Zdobyć Księżyc”

31 marca – 11 czerwca 2023 r.

„Here men from the planet Earth first set foot upon the Moon, July 1969 A.D.

We came in peace for all mankind”.

„Tu ludzie z planety Ziemia po raz pierwszy postawili stopę na Księżycu w lipcu roku Pańskiego 1969. Przybyliśmy w imię pokoju dla całej ludzkości”.

[Tekst z pamiątkowej tablicy umieszczonej na powierzchni Księżyca]

Od początku XX wieku pojawiają się marzenia o chodzeniu po Księżycu. H. G. Wells, Hugh Lofting (autor słynnej serii o Doktorze Dollittle) rozpalali wyobraźnię czytelników. I to już nie były bajki, jak o Twardowskim. To były marzenia, które nabierały konkretnych kształtów. Przewidywana była trudna droga, wyobrażony został krajobraz na miejscu. Oprócz początków literatury science-fiction, pojawiały się pewne pomysły ze strony fizyków, które prowokowały do śmielszych marzeń.

Ale jednak, do 1939 roku ludzkość nie wiedziała, że z reakcji atomów można doprowadzić do zagłady kawałka świata. Do roku 1947 ludzkość była pewna, że prędkość dźwięku zabija, do 1961, że w kosmosie nie ma miejsca dla ludzi. Lądowanie na Księżycu latem 1969 roku było nazywane „wielkim krokiem dla ludzkości”, „etapem ewolucji” i „końcem kosmicznego wyścigu”.

Apollo 11 przebył blisko 400 tysięcy kilometrów w cztery dni, by 20 lipca 1969 roku lądownik Eagle, na którego pokładzie znajdowali się Neil Armstrong i Buzz Aldrin, wylądował w Morzu Spokoju. Od tamtego czasu tylko 12 ludzi chodziło po Księżycu.

Dla wszystkich urodzonych po 1969 roku człowiek na Księżycu to po prostu fakt historyczny, być może wzniosły czy jeden z ważniejszych. Dla tych, którzy pamiętają te czasy, to wydarzenie, które nie miało sobie równych w historii. Niedowierzanie mieszało się z entuzjazmem, zmagania Armstronga i Aldrina obserwowano na żywo. W Polsce to był środek nocy. Szacuje się, że transmisję z Księżyca oglądało 600 milionów ludzi! Żadne inne wydarzenie wcześniej ani później nie zgromadziło w jednym czasie takiej publiczności, nie połączyło tak ludzkości. Prezydent Nixon nazwał ten czas „największym tygodniem w historii od momentu Stworzenia”.

Istnieje przekonanie, że Armstrong i Aldrin zrobili na Księżycu tylko kilka zdjęć. Naprawdę jednak podczas misji Apollo 11 powstało ponad tysiąc fotografii. Kilka z nich stało się natychmiast ikonami i przeniknęło do popkultury, a także do naszego życia codziennego. Ze wszystkich lotów załogowych programu Apollo 7‒17 zostało blisko 15 tysięcy klatek.

„Zdobyć Księżyc” to wizualna podróż z Ziemi na Księżyc oraz przez amerykańskie programy kosmiczne: Mercury, Gemini i Apollo. Nie jest to zapis jednej konkretnej misji ani chronologiczna dokumentacja podboju kosmosu. Na wystawie prezentujemy wybór najciekawszych fotografii wykonanych przez astronautów. W drugiej części ekspozycji znajdują się fotografie wykonane „na Ziemi”. Są to zdjęcia z treningów i testów, portrety astronautów oraz fotografie dokumentujące naziemne etapy misji kosmicznych.

Zdjęciom towarzyszą słowa wypowiadane przez ludzi związanych z programem kosmicznym, przede wszystkim astronautów. Poza zdaniami, które doskonale pamiętamy, o wielkim kroku czy używanymi potocznie: „Houston, mamy problem”, znajdują się nie tylko słowa wypowiadane podczas misji, lecz także późniejsze refleksje. Nikt lepiej nie wyjaśni, jak naprawdę wygląda powierzchnia Księżyca, jak się tam poruszać a jak jeździć. Ani też z jakimi niebezpieczeństwami wiążą się podróże na Księżyc czy co w tym czasie przeżywały rodziny astronautów.

Eksplorację kosmosu rozpoczął Związek Radziecki, wystrzeliwując w październiku 1957 roku pierwszego sztucznego satelitę Ziemi: Sputnik 1. Wydarzenie to zapoczątkowało wyścig kosmiczny pomiędzy ówczesnymi mocarstwami zaangażowanymi w zimną wojnę. ZSRR przez kilka lat był liderem tego wyścigu: wysłał w kosmos jako pierwszy psa i człowieka, bił rekordy długości lotów, pierwszy zrealizował spacer kosmiczny. Stany Zjednoczone zostawały w tyle. W 1961 roku Prezydent John F. Kennedy rzucił wyzwanie Amerykanom: postawić człowieka na Księżycu przed końcem dekady i umożliwić mu powrót na Ziemię. Marzenie JFK zostało spełnione, a na sukces pracowały setki tysięcy ludzi w NASA. Wyścig został wygrany 20 lipca 1969 roku. Zakończeniem kosmicznej zimnej wojny stała się wspólna misja „Apollo‒Soyuz” w 1975 roku.

 

Kuratorka: Joanna Kinowska

Współpraca: Dom Spotkań z Historią, Ambasada Stanów Zjednoczonych w Warszawie

Opieka merytoryczna: dr Grzegorz Brona

Współpraca przy wystawie: Barabasz Opałko, Paweł Olejniczak, Zby Kordys, Paweł Pogoda, Tomasz Kubaczyk, Anna Adamczyk

Współpraca przy edycji wystawy w Jędrzejowie: Jan Przypkowski

Tłumaczenia: Magdalena Wajda

Wybór i opracowanie tekstów: Joanna Kinowska

Współpraca redakcyjna: Anna Piłat, Monika Kapa-Cichocka, Małgorzata Purzyńska

Oprawa dźwiękowa: Jarek Grzesica, Fundacja Sztuka i Technologia

Specjalne podziękowania dla Izabelli Szarek, Ambasada Stanów Zjednoczonych w Warszawie